11. ustalenia audytu, 12. spotkania audytowe, 13. spotkanie zamykające, 14. raport z audytu, 15. działania poaudytowe. Audyt obszaru formalno-prawnego: 1. weryfikacja Rejestru Czynności Przetwarzania, 2. weryfikacja analizy ryzyka i oceny skutków dla ochrony danych, 3. weryfikacja realizacji zasad: zasada zgodności z prawem przetwarzania, Audyt wewnętrzny jest najlepszym narzędziem do systematycznego upewniania się, że wszystko w organizacji działa zgodnie z założeniami. Bywa jednak rozumiany i przeprowadzany niewłaściwie, nie dając żadnej wartości, budząc w organizacjach złe emocje. Audyt ma być narzędziem wspomagającym a nie kontrolnym, przeszkadzającym i nic nie wnoszącym dla doskonalenia organizacji. AUDYT WEWNĘTRZNY – SZKOLENIE Wszystkich chcących pogłębić wiedzę z zakresu audytowania wewnętrznego zapraszamy na nasze szkolenie i kursy online, które przybliżą realne audytowanie firm produkcyjnych. Na szkoleniu dowiesz się jak wygląda audyt, pokażemy Ci rzeczywiste przykłady raportu z audytu oraz wraz z Tobą taki audyt przeprowadzimy. Dodatkowo otrzymasz niezbędne szablony raportów do audytów oraz checklist przygotowujących. AUDYTOWANIE A KONTROLA Często pomiędzy słowami audyt i kontrola stawiany jest znak równości, są to natomiast zupełnie inne działania. Kontrola jest poszukiwaniem niezgodności – cel znaleźć jak najwięcej problemów i UKARAĆ WINNYCH. Kontrola często jest niezapowiedziana i z góry nastawiona na znalezieniu niespełnienia wymagań. Może być wykonana bez zainteresowanych osób. Audyt natomiast polega na weryfikacji zgodności w oparciu o obiektywne dowody. Celem jest znalezienie dowodów zgodności a NIE doszukiwania się niezgodności. Audyt nie ocenia ludzi lecz funkcjonowanie systemu/procesu. Nie może się odbyć bez audytowanego. Jeśli zastanawiasz się jak powinno się mówić poprawnie audyt czy audit, to musisz wiedzieć, że obie formy są akceptowalne. “Audit” sugeruje działanie związane z systemami zarządzania, jest działaniem mającym wykazać zgodność systemu zarządzania z wymaganiami normy. Natomiast “audyt” jest stosowany w finansach – audyt finansowy, który jest działaniem kontrolnym. Przeprowadza się go kompleksowo, a nie wyrywkowo. RODZAJE AUDYTÓW W PRZEDSIĘBIORSTWIE PRODUKCYJNYM Wewnętrzny Audyt (audit pierwszej strony), przeprowadzany przez organizację przez auditorów wewnętrznych dla samooceny swojego systemu, wyrobu, procesu. Audyt Dostawcy (zewnętrzny, drugiej strony) przeprowadzany przez organizację u swojego dostawcy, kooperanta w celu oceny jego zdolności jakościowych. Audyt certyfikujący (zewnętrzny, trzeciej strony) przeprowadzany przez niezależną w stosunku do auditowanego jednostkę. Uzyskana ocena jest z reguły podstawą do certyfikacji systemu organizacji. WEWNĘTRZNY AUDYT JAKOŚCI W PRZEDSIĘBIORSTWIE PRODUKCYJNYM – RODZAJE Audyt wewnętrzny systemów to okresowa weryfikacja, której celem jest potwierdzenie stabilności, efektywności, skuteczności i zgodności systemów zarządzania z wymaganiami określonymi w normach ISO 9001:2015, ISO audyt ma na celu wskazanie miejsc wymagających poprawy. Audyt wewnętrzny procesu/wyrobu to okresowa weryfikacja, której celem jest ocena efektywności i jakości procesów w zakresie wytwarzania produktów zgodnie z wewnętrznymi procedurami przedsiębiorstwa oraz w zależności od branży wymaganiami określonymi w normach i podręcznikach branżowych (np. w niemieckim przemyśle motoryzacyjnym audyt procesu przeprowadza się według podręcznika VDA – Tom 6: „Zarządzanie jakością w przemyśle motoryzacyjnym”, Część 3: „Audyt procesu”) . Aspekty środowiskowe i bezpieczeństwa pracy są również uwzględniane podczas audytu procesu. KIEDY PRZEPROWADZA SIĘ AUDYT WEWNĘTRZNY Regularnie rozpisuje się plan audytów na cały rok, wówczas audyt jest rutynowym działaniem wynikającym z rocznego nowy proces, produkt, dokonano optymalizacji istniejących procesów. W przypadku powtórnego audytu po audycie zakończonym niedostatecznie dobrym wynikiem, z klasyfikacją do powtórnego problem związany z bezpieczeństwem pracy, produktu lub środowiska. JAK POWINIEN PRZEBIEGAĆ AUDYT WEWNĘTRZNY W ZAKŁADZIE PRODUKCYJNYM Audyt przeprowadza się w kilku krokach pokazanych i opisanych poniżej: 1. Ustalenie daty i przebiegu audytu wewnętrznego Audytor wiodący ustala dokładna datę audytu, przebieg audytu, audytowane obszary/produkty/procesy wraz z osobami zainteresowanymi. 2. Przeprowadzenie audytu wewnętrznego Podczas audytu oceniany jest wybrany obszar/proces/produkt oraz zagadnienia z nim związane. Wszelkie stwierdzone niezgodności kwalifikuje się według poniższych ocen : niezgodność główna – stosuje się, gdy wymaganie nie zostało spełnione w zakresie całego audytowanego obszaru. niezgodność poboczna – stosuje się, gdy wymaganie nie zostało spełnione w części audytowanego obszaru. obserwacja – wymaganie nie jest spełnione dostatecznie, obecny sposób realizacji procesu wymaga działań korygujących, brak wprowadzenia działań, może prowadzić do niezgodności. potencjał do poprawy – stosuje się gdy wymaganie jest w przeważającym stopniu spełnione, ale są pola do poprawy. pozytywny aspekt – stosuje się gdy wymaganie jest godne do kontynuacji/zastosowania w innych obszarach działaniami Kryterium oceny wyników audytu np. według katalogu pytań VDA jest nieco inny. Jednak celowo nie omówię teraz tej kwalifikacji by uniknąć mieszania się informacji – powstanie osobny artykuł o audytowaniu procesu według VDA 3. Sporządzenie raportu z audytu wewnętrznego Zadanie należy do audytora wiodącego, który bezpośrednio po przeprowadzonym audycie wraz z audytorem wspomagającym sporządza raport z audytu. 4. Rozesłanie raport z audytu Audytor wiodący po sporządzeniu raportu, przesyła go do uczestników audytu. 5. Zdefiniowanie działań do niezgodności wykrytych podczas audytu wewnętrznego Osoba bezpośrednio odpowiedzialna za proces/produkt podlegający audytowi definiuje działania do stwierdzeń zapisanych w raporcie. Działania korygujące definiowane są włącznie z zakresami odpowiedzialności i terminem wykonania w ciągu 10 dni roboczych. 6. Ocena skuteczności wprowadzonych działań Osoba odpowiedzialna, wyznaczona w raporcie ( zwykle Pełnomocnik ds. systemów zarządzania jakością) sprawdza skuteczności wprowadzonych działań oraz swoje wyniki obserwacji nanosi na raport z audytu. JAK AUDYTOWAĆ Stosować podejście oparte na dowodach. Możliwe do zweryfikowania spostrzeżenia, zapisy lub stwierdzenia faktów. Obiektywny dowód jest oparty na wywiadach, badaniu dokumentów, obserwacji działań i warunków, wyników pomiarów i bieżąco informować o wynikach. Należy stale informować audytowanego o wynikach i postępie wyciągać nieuzasadnionych wniosków. Jasno przedstawić stwierdzony stosować uogólnień, przesadności, sprzecznych znaną odnośniki do wymagania. PROWADZENIE AUDYTU – RODZAJE ZADAWANYCH PYTAŃ Kilka przykładów: JAK?, JAKIE?, W JAKI SPOSÓB? Jak nanoszone są poprawki do tych dokumentów? Jakie obszary ma Pan na myśli? W jaki sposób wykonuje Pan to badanie?CO? Co składa się na przegląd systemu zarządzania?KIEDY? Kiedy wiemy, że spełnione są wymagania tej procedury? ZASADY AUDYTOWANIA Rzetelność – podstawa profesjonalizmu Uczciwość, sumienność, odpowiedzialność, bezstronność, kompetencja Uczciwe przedstawianie wyników – dokładnie i zgodnie z prawdą Należyta staranność zawodowa – pracowitość i rozsądek Poufność – bezpieczeństwo informacji Dyskrecja, poprawne obchodzenie się z wrażliwymi i poufnymi informacjami Niezależność – podstawa bezstronności i obiektywności wniosków Podejście oparte na dowodach – dowód ma być weryfikowalny; WYNIKI AUDYTU – NAJCZĘSTSZE BŁĘDY Nieuzasadnione wnioski Brak określenia wymagań Używane słowa: wydaje mi się, czasami, trochę, nie wszystkie, ostatnio, niektórzy, słabe, rozwiązań Uczenie audytowanych procedurNieumiejętność właściwego zaplanowania auditu w oparciu o zebrane dane wejściowe w tym ustalenia CELU audituNiewłaściwa postawa w tym komunikacja Niedotrzymanie dyscypliny czasowej. PROWADZENIE AUDYTU Nie należy dzielić się z audytowanym gotowymi należy uczyć audytowanych nie jest oceniany na podstawie ilości znalezionych niezgodności. Należy przyznać się do popełnionego błędu. Należy patrzeć co robią należy rozmawiać tylko z kierownikiem Szczegółowe wytyczne do audytowania znajdziesz w normie PN-EN ISO 19011:2018-08 . ZGODNOŚĆ CZY NIEZGODNOŚĆ Przed przekazaniem informacji audytowanemu należy podjąć decyzję odnośnie tego czy dany przypadek jest niezgodnością czy nią nie jest. Niezgodność występuje tylko wtedy, gdy spełnione są dwa warunki: Istnieje wymaganie. Istnieje obiektywny dowód na niespełnienie wymagania Audytowanie nie jest proste jak mogłoby się wydawać. Do prawidłowego przeprowadzenia audytu należy mieć bardzo rozległą wiedzę. Audytor wiodący musi posiada wiedzę z zakresu norm ISO 9001, 14001, IATF i innych norm i procedur obowiązujących w przedsiębiorstwie, wymagań prawnych, zakładowych oraz sposobu przeprowadzania audytów potwierdzoną certyfikatem. W zakładach produkcyjnych obowiązki audytorów wewnętrznych pełnią zwykle Pełnomocnicy ds. SZJ, Inżynierowie jakości, specjaliści ds. jakości, często również sami kierownicy działów jakości. Chcesz wiedzieć więcej? Napisz do nas – tutaj lub na LinkedIn. d) jednostki, które zaprzestały prowadzenia audytu wewnętrznego w roku sprawozdawczym w wyniku wygaśnięcia zobowiązania do jego prowadzenia (w tym jednostki, które przestały być zobowiązane do prowadzenia audytu wewnętrznego wraz z końcem roku sprawozdawczego). L.p. Nazwa jednostki sektora finansów publicznych Adres jednostki Normy ISO są niezwykle popularne na całym świecie. Normy te przewidują przeprowadzanie regularnych audytów. Jednym z rodzajów tych audytów jest audyt wewnętrzny ISO 9001 któremu poświęciliśmy nasz artykuł. Napiszemy w nim czym jest audyt wewnętrzny ISO 9001, po co przeprowadzane są audyty wewnętrzne ISO 9001, jak wygląda audyt wewnętrzny ISO 9001, jak przebiega audyt wewnętrzny ISO 9001, czym różni się audyt wewnętrzny od zewnętrznego i jakie są różnice pomiędzy audytem wewnętrznym, a zewnętrznym. Czym jest audit wewnętrzny ISO 9001 (audyt wewnętrzny ISO 9001)? Na początek zdefiniujmy czym jest sam audit. Audit w normach ISO 9000 definiowany jest jako systematyczny, niezależny i udokumentowany proces uzyskiwania dowodu z auditu oraz jego obiektywnej oceny w celu określenia stopnia spełnienia kryteriów auditu. Osoba mająca odpowiednie kompetencje do przeprowadzenia auditu to auditor lub audytor, a organizacja, która jest auditowana (audytowana) czyli poddawana audytowi to auditowany lub audytowany. Częścią każdego auditu jest badanie czyli określenie jednej lub więcej właściwości zgodnie z procedurą. W normie PN-ISO 8402:1996 audit jakości definiowany jest w następujący sposób „audit jakości to usystematyzowane i niezależne badanie mające na celu stwierdzić, czy działania odnoszące się do jakości i ich wyniki są zgodne z zaplanowanymi ustaleniami oraz, czy ustalenia są skutecznie realizowane i pozwalają na osiągnięcie celów”. Nowsza norma PN-EN ISO 9000 : 2001 definiuje audit jako „systematyczny, niezależny i udokumentowany proces uzyskiwania dowodu z auditu oraz jego obiektywnej oceny w celu określenia stopnia spełnienia kryteriów auditu”. Audity mogą być też nazywane audytami. Stosowane są obie te nazwy. W naszym poświęconym auditowi/ audytowi wewnętrznemu ISO 9001 artykule również będziemy zamiennie używali obu tych terminów. Audyt ISO 9001 przeprowadzany z inicjatywy danej organizacji oraz dla jej własnych potrzeb nazywamy audytem wewnętrznym. Audit wewnętrzny ISO 9001 nazywany jest również audytem pierwszej strony w odróżnieniu od audytów drugiej strony i audytów trzeciej strony o których napiszemy na koniec naszego artykułu. Audyt wewnętrzny może zostać przeprowadzony przez własnych audytorów danego przedsiębiorstwa lub zlecony osobom spoza niego. Przeprowadzanie auditów wewnętrznych jest jednym z wymagań normy PN-EN ISO 9001:2001. Norma ta nakazuje przeprowadzanie audytów wewnętrznych na podstawie odpowiednio udokumentowanej procedury. Podczas audytu wewnętrznego stosowane w przedsiębiorstwie procedury, procesy i elementy systemu zarządzania weryfikowane są pod kątem zgodności z wcześniej założonymi, spisanymi i udokumentowanymi ustaleniami. Ustalenia te udokumentowane powinny zostać w dokumentach takich jak księga zarządzania, procedury, opisy procesów, instrukcje, normy, plany jakości, umowy itp. Audyty wewnętrzne ISO 9001 umożliwiają uzyskanie informacji na temat obecnego stanu systemu zarządzania w danym przedsiębiorstwie oraz zgodności procesów, usług i innych z założeniami zawartymi w dokumentacji. W przypadku stwierdzenia podczas audytu wewnętrznego ISO 9001 niezgodności w wyrobach możliwe jest przeprowadzenie dodatkowych, pozaplanowych audytów wewnętrznych ISO 9001 mających na celu ustalenie przyczyn wykrytych podczas audytu wewnętrznego ISO 9001 niezgodności. Audit wewnętrzny przeprowadzany jest przez osoby, które nie są bezpośrednio zaangażowane w prace obszaru, który jest przez nie auditowany co ułatwia im dokonanie jego obiektywnej oceny. Cele audytu wewnętrznego i audytu zewnętrznego Audyt to działanie mające na celu porównanie ze sobą wartości założonych i rzeczywistych. Umożliwia on ocenę skuteczności zastosowanego systemu zarządzania jakością i jego ciągłą poprawę. Znaczenie audytów znacznie wzrosło po przyjęciu norm ISO z serii 9000. Na mocy normy PN-EN ISO 9001:2001 firmy powinny przeprowadzać regularne audyty. Jeszcze dalej idzie norma PN-EN ISO 9004:2001, która sugeruje auditowanie również dostawców. Audytowanie konieczne jest również w celu udowodnienia posiadania systemu jakością. W takiej sytuacji audit wykonywany jest przez niezależną instytucje posiadającą uprawnienia do wydawania certyfikatów potwierdzających zgodność systemu z normą ISO 9001. Audyty przeprowadzane u dostawców lub mające na celu certyfikacje określane są jako audyty zewnętrzne. Szerzej omówimy je w końcowej części artykułu. Podstawowe terminy dotyczące audytu wewnętrznego ISO 9001 Polityki, procedury i wymagania stosowane podczas auditu wewnętrznego jako odniesienie nazywane są kryteriami auditu. Istnieje wiele informacji stanowiących odniesienie dla kryteriów auditu. Informacje te nazywane są dowodami z auditu. Wnioski wyciągnięte z oceny tych dowodów to ustalenia z auditu. Po rozważeniu ustaleń i celów auditu powstaje raport z auditu, który przedstawiany jest przez zespół auditujący. Audit wewnętrzny może być przeprowadzany jednocześnie przez dwie lub więcej organizacji. W takim przypadku mówimy o audicie wspólnym. Przeprowadzanie audytu wewnętrznego przez kilka organizacji jednocześnie zdarza się jednak bardzo rzadko. Audit nie powinien być mylony z inspekcją, kontrolą lub nadzorem. Działania te wykonywane są przez osoby odpowiedzialne za dany rodzaj działalności. Normy dotyczące audytów wewnętrznych ISO 9001 Szerokie rozpowszechnienie się auditów jako sposobu badania oraz oceniania systemów zarządzania sprawiło, że użytecznym okazało się ujednolicenie kryteriów audytów. W tym celu w 1990 roku opracowano normę ISO 10011: „Wytyczne do auditowania systemów jakości” (polska wersja PN-ISO 10011:1994 ). Norma ta szczególnie istotna jest w przypadku zewnętrznych auditów certyfikacyjnych o których napiszemy pod koniec artykułu. W 2003 roku wspomniane wcześniej normy dotyczące audytowania systemów zarządzania jakością oraz zarządzania środowiskowego zastąpione zostały przez normę PN-EN ISO 19011:2003 „Wytyczne dotyczące auditowania systemów zarządzania jakością i/lub środowiskowego”. W normie tej wprowadzono szereg dodatkowych terminów i definicji dotyczących auditu. Grupę osób przeprowadzających audit wraz z ekspertami technicznymi określono w niej jako auditujący. Wspomniani eksperci techniczni to osoby służące zespołowi audytującemu swoją specjalistyczną wiedzą lub umiejętnościami, ale nie działające w zespole auditującym jako audytorzy. Zestaw audytów mających określony cel określono tam jako program audytów. Opis działań, które wykonywane są w miejscu w którym przeprowadzany jest audit i związanych z tym ustaleń organizacyjnych określono jako plan auditu. Obszar na którym będzie przeprowadzony audit, badane jednostki organizacyjne oraz audytowane procesy i ramy czasowe w których miało miejsce auditowanie określono jako zakres auditu. Wykazane podczas auditu zdolność do stosowania wiedzy oraz umiejętności określono jako kompetencje. Jak przebiega audyt wewnętrzny ISO 9001 Informacji na temat tego jak przebieg typowy audit wewnętrzny ISO 9001 dostarcza norma PN-EN ISO 19011:2003 zawierająca wytyczne dotyczące audytowania. Audyt wewnętrzny ISO 9001 składa się z następujących po sobie etapów takich jak inicjowanie auditu wewnętrznego ISO 9001, przeprowadzenie przeglądu dokumentacji, przygotowanie do prowadzonych na miejscu czynności auditowych, przeprowadzenie działań auditowych na miejscu, przygotowanie raportu z auditu wewnętrznego ISO 9001, zatwierdzenie raportu z auditu wewnętrznego ISO 9001, rozpowszechnienie raportu z auditu wewnętrznego ISO 90011 i zakończenie auditu wewnętrznego ISO 9001. Po zakończeniu auditu wewnętrznego ISO 9001 podejmowane są działania poauditowe o charakterze korygującym. Istnieje kilka zasad dotyczących tego w jaki sposób powinien zostać przeprowadzony audit. Powinien on zostać przeprowadzony przez osoby niezależne od audytowanych. W jego trakcie należy zachować staranność i postępować etycznie. Dowody z auditu powinny być wiarygodne i weryfikowalne. Inicjowanie auditu wewnętrznego ISO 9001 Pierwszą czynnością którą należy wykonać aby zainicjować audit wewnętrzny ISO 9001, a tym samym pierwszą czynnością, którą należy wykonać aby przeprowadzić audit wewnętrzny ISO 9001 jest wyznaczenie przez osobę odpowiedzialną za zarządzanie programem audytów audytora wiodącego. Auditor wiodący nazywany również liderem zespołu audytowanego jest odpowiedzialny za wykonanie auditu wewnętrznego ISO 9001, sporządzenie raportu z auditu wewnętrznego ISO 9001 i wyznaczenie osób zarządzających programem auditów wewnętrznych ISO 9001 w danym przedsiębiorstwie. Auditor wiodący odpowiedzialny jest również za wyznaczenie pozostałych członków zespołu audytowanego i ekspertów technicznych. Wyznaczenie tych osób następuje w porozumieniu z osobami zarządzającymi programem połączonym z akceptacją audytowanej jednostki. Następnie należy określić cel, zakres oraz kryteria auditu wewnętrznego ISO 9001. W kolejnym kroku określana jest wykonalność auditu wewnętrznego ISO 9001. Podczas określania wykonalności auditu wewnętrznego ISO 9001 pod uwagę brana jest ilość dostępnego czasu, informacji i innych zasobów niezbędnych do przeprowadzenia auditu wewnętrznego ISO 9001. Po przeprowadzeniu tych czynności następuje nawiązanie kontaktu z audytowanym. Przegląd dokumentacji W kolejnym kroku następuje przegląd dokumentacji dotyczącej systemów zarządzania w tym również raportów z poprzednich audytów. Przygotowanie działań realizowanych na miejscu Osoby wybrane do przeprowadzenia audytu wewnętrznego ISO 9001 przed jego przeprowadzeniem działań audytowych na miejscu audytu wewnętrznego ISO 9001 powinny wykonać szereg działań przygotowawczych. Przede wszystkim polegają one na przygotowaniu planu audytu wewnętrznego ISO 9001. Plan ten powinien zawierać cele stawiane przed audytem wewnętrznym ISO 9001, kryteria audytu wewnętrznego ISO 9001, zakres audytu wewnętrznego ISO 9001, informacje na temat miejsc w których zostanie przeprowadzony audyt wewnętrzny ISO 9001, czasu audytu wewnętrznego ISO 9001 oraz odpowiedzialności i roli zespołu audytującego. Obok planu audytu wewnętrznego ISO 9001 opracować należy również listy kontrolne pytań zawierające zagadnienia, które poruszane będą podczas audytu wewnętrznego ISO 9001. Opracowywane są one dla wszystkich audytowanych podczas audytu wewnętrznego ISO 9001 działów, procesów oraz elementów norm. Przeprowadzenie działań auditowych na miejscu Po przeprowadzeniu działań przygotowawczych nadchodzi kolej na „właściwy” audyt wewnętrzny ISO 9001 czyli przeprowadzenie działań audytowych na miejscu. Działania przeprowadzane na miejscu to największa grupa działań związanych z audytem wewnętrznym ISO 9001. Spotkanie otwierające Działania realizowane na miejscu rozpoczynają się od spotkania otwierającego mającego na celu potwierdzenie planu auditu wewnętrznego ISO 9001 i określenie zasad prowadzenia auditu wewnętrznego ISO 9001. Podczas spotkania następuje krótka prezentacja w trakcie której osoby audytowane informowane są o tym w jaki sposób wykonywane będą działania auditowe, potwierdzane są sposoby komunikowania się, a auditowani informowani są o możliwości zadawania pytań. Spotkania zazwyczaj rozpoczynane jest przez kierownika audytowanego obszaru słowami powitania i wystąpieniem wprowadzającym. Następnie prowadzenie spotkania przejmowane jest przez audytora wiodącego. Auditor wiodący prowadzi spotkanie w oparciu o wcześniej przygotowany porządek spotkania. Pilnuje on aby szybko i skutecznie wypełnione zostały jego poszczególne punkty. Podczas spotkania przedstawiani są audytorzy oraz cel i zakres audytu wewnętrznego ISO 9001. Omówione zostają sprawy organizacyjne takie jak godziny w których odbywać się będzie praca audytorów, pomieszczenia w których pracować i spotykać się będą audytorzy, środki transportu, którymi będą się oni poruszać, metody sprawozdawczości i inne. Uważa się, że czas spotkania organizacyjnego nie powinien przekraczać 15 minut. Zbieranie i weryfikowanie informacji Następnie następuje zasadnicza faza auditu wewnętrznego ISO 9001 czyli zbieranie oraz weryfikowanie informacji. Faza ta stanowi podstawę do określenia dowodów z auditu wewnętrznego ISO 9001. Informacje zbierane są poprzez rozmowy będące głównym źródłem informacji z audytu wewnętrznego ISO 9001, przeglądanie dokumentów, obserwowanie działań i inne czynności. Dzięki zdobytym informacjom audytorzy mogą ocenić czy zastana na miejscu sytuacja zgodna jest z kryteriami auditu wewnętrznego ISO 9001 i jakie są możliwości doskonalenia. Wszelkie zauważane niezgodności oraz dowody tych niezgodności są zapisywane. Na podstawie zdobytych informacji przygotowywane są wnioski z auditu wewnętrznego ISO 9001. Wnioski te mogą dotyczyć zgodności systemu zarządzania jakością z przyjętymi kryteriami, skuteczności wdrożenia tego systemu oraz doskonalenia i utrzymywania systemu. Spotkanie zamykające Czynności przeprowadzane na miejscu auditu wewnętrznego ISO 9001 kończy spotkanie zamykające podczas którego przedstawiane są wnioski i ustalenia z auditu wewnętrznego ISO 9001. Najczęściej uczestniczą w nim te same osoby, które uczestniczyły w spotkaniu otwierającym niemniej to jakie osoby uczestniczyć powinny w tym spotkaniu nie zostało jasno określone. Wśród uczestników spotkania powinny znajdować się przedstawiciele audytowanego obszaru co umożliwi omówienie z nimi wyników auditu wewnętrznego ISO 9001, wyjaśnienie niezgodności, przekazanie spostrzeżeń i wniosków oraz uzgodnienie kwestii związanych z dostarczeniem im raportu. Spotkanie to prowadzone jest przez audytora wiodącego. Podczas spotkania dziękuje on audytowanym za pomoc w przeprowadzeniu auditu wewnętrznego ISO 9001 i poświęcony czas oraz przypomina o celu i zakresie auditu wewnętrznego ISO 9001. Podczas spotkania wspomina się również o istniejących ograniczeniach audytu w tym zwłaszcza o tym, że audit to jedynie wyrywkowe badanie działalności, co oznacza, że wiążę się z nim ryzyko spowodowane pobraniem jedynie wybranych próbek do audytu. Następnie przedstawiane są niezgodności. Odczytywane są one po kolei jedna po drugiej. Najlepiej jest jeśli kopie opisów niezgodności zostaną dostarczone przedstawicielom audytowanego przedsiębiorstwa przed spotkaniem, ale ze względu na występujące ograniczenia czasowe bardzo trudne jest zrealizowanie tego w praktyce. W związku z tym kopie opisów niezgodności najczęściej wręczane są na spotkaniach zamykających. Po przedstawieniu niezgodności auditowani mają możliwość zadawania pytań dotyczących ich obszarów działalności. Jak wspominaliśmy efektami auditu wewnętrznego ISO 9001 bardzo często jest wprowadzenie działań korygujących. Pierwsze propozycje dotyczących tych działań często przedstawiane są już na spotkaniu zamykającym. Nie należy jednak zapominać o tym, że działania korygujące często wymagają przemyśleń od audytowanego, przeprowadzenia konsultacji i zdobycia przez niego nowych informacji w związku z czym spotkanie korygujące zwykle nie jest najlepszym miejscem na ich przedyskutowanie. Na zakończenie spotkania omawiana jest kwestia raportu auditu wewnętrznego ISO 9001 czyli to, kiedy najprawdopodobniej zostanie on dostarczony oraz sporządzony. Przygotowanie, zatwierdzenie i rozpowszechnianie raportu z auditu Po zakończeniu spotkania przychodzi czas na wykonanie raportu z auditu wewnętrznego ISO 9001. Raport ten powinien zawierać miedzy innymi cele i zakres auditu wewnętrznego ISO 9001; dane umożliwiające identyfikacje klienta auditu wewnętrznego ISO 9001, audytora wiodącego i członków jego zespołu; datę i miejsce przeprowadzenie audytu wewnętrznego ISO 9001; kryteria według których przeprowadzony został audyt wewnętrzny ISO 9001 oraz ustalenia i wnioski z audytu wewnętrznego ISO 9001. Raport powinien zostać zatwierdzony w zgodzie z dotyczącą audytów wewnętrznych ISO 9001 procedurą oraz w uzgodnionym terminie przekazany klientowi. Wnioski znajdujące się w raporcie mogą nieznacznie różnić się od przedstawionych na spotkaniu zamykającym ze względu na to, że auditujący mieli czas na uporządkowanie zebranych informacji nie mniej podstawowy sens podsumowania nie powinien się znacząco różnić od przedstawionego podczas spotkania zamykającego. Raport podpisywany jest przez audytora wiodącego. Końcowy raport może zostać wysłany auditowanemu lub dostarczony mu osobiście przez auditujacego. Jeden egzemplarz raportu z auditu wewnętrznego ISO 9001 dostarczany jest kierownictwu audytowanej jednostki. Działania korygujące Po zakończeniu auditu wewnętrznego ISO 9001 przeprowadzane są działania korygujące. Działania te nie są uważane za część auditu wewnętrznego ISO 9001. Ich skuteczność może zostać zweryfikowana podczas kolejnego auditu wewnętrznego ISO 9001. Niezgodności ISO 9001 Wielokrotnie wspominaliśmy o niezgodnościach. W związku z tym warto wyjaśnić znaczenie tego terminu. Niezgodność to niespełnienie wymagania. Na potrzeby auditu wewnętrznego ISO 9001 niezgodność może być definiowana jako „zwięzły zapis słowny zawierający określone wymaganie i przedstawiający dowód niespełnienia tego wymagania” Oznacza to, że dla audytora najważniejsze jest spełnienie obowiązujących audytowanych wymagań mieszczących się w zakresie przeprowadzanego auditu wewnętrznego ISO 9001. Wymagania znajdują się w normach systemu zarządzania, księdze zarządzania jakością, procedurach, instrukcjach, warunkach znajdujących się w kontrakcie lub umowie, przepisach prawnych, specyfikacjach technicznych i innych dokumentach. Istnieje wiele przyczyn niezgodności. Najczęściej spowodowane są one tym, że procedury nie spełniają wymagań normy, są nieskuteczne, nie są stosowane lub stosowane są niewłaściwie. W trakcie auditu wewnętrznego ISO 9001 zazwyczaj wykrywanych jest wiele niezgodności. O zauważanych niezgodnościach audytor powinien na bieżąco informować przedstawicieli działu na terenie którego przeprowadzany jest audyt oraz zapisywać je w celu przedstawienia na spotkaniu kończącym oraz w raporcie końcowym. Podczas audytów wewnętrznych ISO 9001 wykrywane są niezgodności różnej wagi. Klasyfikowane są one przez audytorów według poziomów niezgodności. Zasady według których klasyfikowane są niezgodności określane są przez jednostki zajmujące się certyfikacją systemów zarządzania. Najczęściej spotykane terminy na określenie wagi niezgodności to mała, drobna, znacząca lub duża. Niezgodności małe lub drobne to między innymi pojedyncze przypadki postępowania niezgodnego z procedurami. Duże niezgodności to wady całego systemu, znaczne niespełnienie wymagań normy lub brak uwzględnienia wymagań normy w systemie zarządzania. Za dużą niezgodność można uznać też wiele małych niezgodności znajdujących się w jednym miejscu lub dotyczących pojedynczego obszaru działalności. Dla zakwalifikowania niezgodności jako małej lub dużej podstawowe znaczenie mają dwa czynniki. Są to negatywne skutki, które mogą wystąpić jeśli niezgodność nie zostanie usunięta oraz prawdopodobieństwo ich wystąpienia w związku z występowaniem niezgodności. Obiektywne dowody, które zostaną wykryte podczas audytu zapisywane są oraz uzgadniane z osobą audytowaną. Powinny one zostać przedstawione w sposób umożliwiający ich zrozumienie za równo przez uczestników auditu wewnętrznego ISO 9001 jak i przez osoby nie biorące w udziału w audycie wewnętrznym ISO 9001. Niezgodności powinny być poparte dowodami obiektywnymi. Dowody obiektywne to potwierdzone i rzeczywiście istniejące dowody odnoszące się do konkretnych wymagań. W przypadku pojawienia się wątpliwości co do niezgodności rozpatrywane są one na korzyść audytowanego. Podczas auditu wewnętrznego ISO 9001 niezgodności zapisywane są poprzez tworzenie odręcznych notatek. Właściwie prowadzone notatki powinny zawierać informacje dotyczące miejsca i okoliczności zauważenia niezgodności, tego na czym one polegały oraz na temat osób w obecności których zostały one zaobserwowane. Opis niezgodności najczęściej powstaje na naradzie audytorów przeprowadzanej przed spotkaniem zamykającym. Opis dokonywany jest z pomocą formularzy umożliwiających szybkie i łatwe zapisanie wykrytych niezgodności w ujednoliconej postaci. Inne rodzaje audytów ISO 9001 Nasz artykuł poświęciliśmy tematyce audytu wewnętrznego znanego również jako audyt pierwszej strony niemniej nie należy zapominać o tym, że istnieje jeszcze drugi rodzaj auditu ISO 9001, a mianowicie audit zewnętrzny ISO 9001. Audyty zewnętrzne są znacznie bardziej sformalizowane od audytów wewnętrznych, a w ich trakcie powstaje znacznie większa ilość dokumentacji. Wyróżniamy dwa rodzaje audytów zewnętrznych ISO 9001 są to audyt drugiej strony i audyt trzeciej strony. Audit drugiej strony Audit drugiej strony przeprowadzany jest u dostawców przedsiębiorstwa. Audit drugiej strony może być przeprowadzany przez własny zespół audytorów lub przez wyspecjalizowaną w tego typu audytach firmę zewnętrzną. Audyty drugiej strony przeprowadzane są w celu upewnienia się przez odbiorców oraz zleceniodawców co do solidności organizacji z którymi współpracują. Audyty drugiej strony umożliwiają im ocenę możliwości zagwarantowania przez nie stałego poziomu jakości dostaw. Zakres auditu drugiej strony określany jest przez zlecającą go organizacje po uwzględnieniu czynników takich jak rodzaj dostarczanego przez dostawcę wyrobu i jego wpływ na jakość produkowanych wyrobów gotowych. Regularnymi audytami obejmowane są zwłaszcza firmy nie posiadające certyfikowanych systemów jakości. Odpowiednio przeprowadzone audity mogą przyczyniać się do poprawy zrozumienia dotyczącego wymagań i umożliwiają wspomożenie dostawcy w poprawie stosowanego przez niego systemu jakości. Skutkuje to zwiększeniem poziomu zaufania pomiędzy kooperantami. Audit trzeciej strony Audit trzeciej strony znany też jako audyt certyfikujący przeprowadzany jest przez niezależnych audytorów pochodzących z upoważnionej jednostki certyfikującej. Zapewnia to pełną obiektywność audytu certyfikującego. Audit certyfikujący przeprowadzany jest na wniosek kontrahentów lub w celu zwiększenia renomy firmy, a tym samym ugruntowania jej pozycji na rynku. Pozytywne przejście tego rodzaju auditu umożliwia organizacji uzyskanie odpowiedniego certyfikatu potwierdzającego zgodność systemu jakości lub środowiskowego przedsiębiorstwa z wymaganiami znajdującymi się w normie ISO 9001. Pomyślne zakończenie audytu certyfikującego skutkuje wzrostem zaufania zleceniodawców oraz innych zainteresowanych stron do danego przedsiębiorstwa. Podobieństwa i różnice pomiędzy poszczególnymi rodzajami audytów ISO 9001 Pomiędzy poszczególnymi rodzajami audytów ISO 9001 występują znaczące podobieństwa dotyczące ich struktury. Istnienie podobieństw pomiędzy różnymi rodzajami audytu ISO 9001 w tym zwłaszcza podobieństw dotyczących ich głównych zasad, układu oraz kolejności nie oznacza, że poszczególne rodzaje audytów ISO 9001 wyglądają identycznie. Jest wręcz przeciwnie. Znacząco różnią się one pomiędzy sobą. Wynika to głównie z wspomnianych wcześniej różnic dotyczących funkcji poszczególnych rodzajów audytów. Głównym celem auditu wewnętrznego jest doskonalenie systemu jakości lub systemu środowiskowego danego przedsiębiorstwa. Celem auditów zewnętrznych, czyli audytów drugiej i trzeciej strony jest zdobycie informacji na temat tego jak wygląda stan systemu zarządzania jakością stosowany w danym przedsiębiorstwie. W przypadku audytu drugiej strony czyli przeprowadzanego u dostawców umożliwia to dokonanie wyboru i klasyfikacji dostawców przez przedsiębiorstwo. W przypadku dostawców trzeciej strony umożliwia to przyznanie przedsiębiorstwu certyfikatu potwierdzającego spełnienie wymagań normy ISO 9001. Różnica dotycząca funkcji rzutuje na inne czynniki dotyczące audytów. Duże różnice dotyczą stopnia sformalizowania poszczególnych rodzajów audytów. Najbardziej sformalizowany jest audit certyfikujący. Związane jest to z istotnością dokumentu, który otrzymywany jest po pozytywnym przejściu tego auditu oraz koniecznością przestrzegania zasad certyfikacji przez jednostkę certyfikującą. Pomiędzy poszczególnymi rodzajami audytów występuje też wiele innych różnic dotyczących zakresu i formy przyjmowanych przez raport z auditu, występujących podczas auditu ograniczeń, dokumentowania niezgodności oraz oceniania działań korygujących. Podczas audytów wewnętrznych przedsiębiorstwo otrzymuje liczne informacje i porady umożliwiające mu poprawę różnych aspektów swojej działalności. W przypadku auditów drugiej strony udzielanie porad dotyczących działań korygujących ma mniejsze znaczenie, a w przypadku audytów certyfikujących często w ogóle nie są one udzielane przez auditorów.

Zgodnie z art. 287 ust. 1 uofp do przeprowadzania audytu wewnętrznego w jednostce samorządu terytorialnego, w tym w jej jednostkach organizacyjnych, audytora wewnętrznego zatrudnionego w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego upoważnia odpowiednio: wójt, burmistrz, prezydent

Audyt HACCP Prawidłowo wdrożony, działający system HACCP/GHP/GMP to nie tylko opracowana dla danej placówki dokumentacja. System powinien zapewnić bezpieczeństwo żywności, poprzez stałe monitorowanie zagrożeń biologicznych, chemicznych i fizycznych w procesie przygotowywania posiłków, przechowywania produktów etc. Istota systemu HACCP polega na tym, że punkty krytyczne (CCP) monitoruje się na bieżąco, a także prowadzi się odpowiednie zapisy zgodnie z procedurami. Dlatego tak ważna jest kontrola, tj. audyt HACCP. Częstą praktyką niestety jest wpisywanie w karty fikcyjnych zapisów. Są to bezsensowne praktyki gdyż system ma zabezpieczać właściciela restauracji przed ewentualnymi problemami z bezpieczeństwem oferowanych potraw. Na podstawie analizy zapisów powinno wyciągać się wnioski i na ich podstawie odpowiednio wprowadzać działania weryfikacja (audyt HACCP) systemu HACCP jest niezbędne dla prawidłowości jego funkcjonowania. Jedna z zasad systemu HACCP wymaga „Ustanowienia procedur weryfikacyjnych systemu HACCP”. Ma to na celu sprawdzanie czy system po wdrożeniu funkcjonuje prawidłowo, tzn. czy zapewnia odpowiednią jakość zdrowotną żywności. Weryfikację systemu przeprowadza się regularnie, zwłaszcza jeśli dokonuje się jakiejkolwiek modyfikacji w recepturach, procesach przygotowywania posiłków lub wprowadza się inne zmiany mające wpływ na funkcjonowanie systemu np. zakup nowego wyposażenia. Należy sprawdzić aktualność systemu, zwłaszcza w przypadku zmian, np. w prawie żywnościowym, lub wprowadzeniu zmian mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo produktów. Częstotliwość weryfikacji zależy od poprawności funkcjonowania systemu (reklamacji, zastrzeżeń jednostek kontrolnych) oraz od częstotliwości zmian w funkcjonowaniu restauracji. Na przykład jeśli nastąpi zmiana sprzętu, receptur, rotacja personelu. Również w momencie pojawienia się nowych informacji dotyczących bezpieczeństwa żywności, w tym limitów krytycznych. A także kiedy wyniki badań laboratoryjnych np. próbek żywności, dotyczące mycia i dezynfekcji, wody są sprawdzać czy system HACCP działa prawidłowo między innymi poprzez: przeprowadzanie auditów (wewnętrznych i zewnętrznych); – zlecanie badań skuteczności mycia i dezynfekcji; badanie próbek żywności w laboratorium w celu potwierdzenia, że HACCP działa prawidłowo i wyznaczono poprawnie punkty krytyczne oraz ich limity; przeglądy i weryfikację wdrożonego i funkcjonującego już od pewnego czasu systemu HACCP; modyfikację w myśl zasady ciągłego doskonalenia, „samonaprawiania się” systemu. Audit wewnętrzny Audyty mogą być przeprowadzane przez audytorów wewnętrznych, którzy są pracownikami danej restauracji jednak muszą oni się wykazać dokumentem potwierdzającym kompetencje w tym zakresie np. zaświadczenie o przebytym szkoleniu z audytu i weryfikacji systemu HACCP. Audit wewnętrzny powinien być przeprowadzony z punktu widzenia klienta restauracji, najczęściej prowadzą go osoby pracujące w firmie ale audit wewnętrzny może przeprowadzić konsultant zewnętrzny na zlecenie restauracji. Dobra praktyką zwłaszcza wśród sieci restauracji jest zlecanie audytów wewnętrznych firmom zewnętrznym. Często takie audyty chronią przed konsekwencjami kontroli Sanepidu wyłapując nieprawidłowości we właściwym czasie. Audytor zawsze powinien sprawdzać zgodność i kompletność dokumentacji HACCP/GHP/GMP (czy są bieżące zapisy , i czy sa one prawidłowe), zgodność postępowania z dokumentacją i czy system jest skuteczny ( czy były ostatnio jakieś zastrzeżenia sanepidu, klientów etc.). Podczas audytu HACCP zbiera się obiektywne dowody, które umożliwią kierownictwu, właścicielom ocenę: stopnia zgodności z wymaganiami; czy system HACCP jest przestrzegany w praktyce; na ile system HACCP zapewnia bezpieczeństwo żywności; skuteczności i adekwatności wdrożonego systemu; zasadności podejmowanych decyzji dotyczących systemu; odpowiednich działań korygujących. Oprócz przeprowadzanych auditów inną z metod weryfikacji systemu HACCP jest dokonywanie corocznie przeglądu przez Zespół ds. HACCP. Co ciekawe kontrola sanepidu jest też rodzajem „audytu” w tym wypadku „audytu zewnętrznego.” Podczas kontroli szczególny nacisk kładziony jest na: prawidłowość zachowania łańcucha chłodniczego na całej drodze od surowca do gotowego produktu wydawanego konsumentom, wdrażanie i skuteczne stosowanie systemów kontroli wewnętrznej – zasad dobrej praktyki higienicznej (GHP), dobrej praktyki produkcyjnej (GMP) oraz systemu HACCP, identyfikowalność surowców i produktów, tj. np. możliwość powiązania dokumentu HDI z potrawą mięsną na talerzu klienta); prawidłowego znakowania wyrobów – np. wyroby przechowywane w lodówce muszą być oznakowane datą przygotowania; stosowanie prawidłowych procesów mycia i dezynfekcji; zachowania higieny osobistej i higieny miejsca pracy. Audyt HACCP jest skutecznym narzędziem do zapewnienia bezpieczeństwa żywności w restauracji. Trzeba pamiętać, że celem audytu jest ujawnienie niezgodności, które mają być podstawą do dalszego doskonalenia systemu, jego „samonaprawiania się”. W tym kontekście prowadzenie audytów wewnętrznych jest korzystne dla właścicieli restauracji, dając możliwość rozwiązania problemów związanych z bezpieczeństwem żywności we właściwym czasie tzn. „zanim będzie za późno.”Audyt HACCP Nie jesteś pewien, czy w danym miejscu panują odpowiednie warunki sanitarne do przechowywania, przetwarzania lub podawania żywności? Audyt HACCP pozwoli Ci szybko i skutecznie rozwiać Twoje wątpliwości. Jesteśmy w stanie przeprowadzić go w restauracji, kawiarni i innego rodzaju lokalach gastronomicznych, które wykazują ewentualne niewłaściwości w obchodzeniu się z poszczególnymi produktami i tworzonymi z nich posiłkami, by w ten sposób zabezpieczyć zdrowie oraz życie ich ewentualnych konsumentów przed przykrymi konsekwencjami. Dokonując audytów HACCP, korzystamy ze swojej wiedzy oraz wieloletniego doświadczenia. Dzięki temu każdy może być pewien otrzymania rzetelnej, obiektywnej oceny swojej działalności, co pozwala wyeliminować w niedalekiej przyszłości wszelkie ewentualne błędy popełniane do tej pory. Skutkuje to jednocześnie wzrostem jakości żywności i zadowoleniem osób korzystających z usług lokali gastronomicznych, w których przeprowadzamy audyt HACCP. Zapraszamy do skorzystania z naszych usług już dzisiaj!
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przeprowadzania audytu wewnętrznego (Dz.U. Nr 111, poz. 973) Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 20 września 2002 r. w sprawie sposobu organizowania i przeprowadzania egzaminu na audytora wewnętrznego oraz działania Komisji
Ciąg dalszy serii pt. „Praktyczne zastosowanie metody 8D … Tym razem prezentujemy jak powinien wyglądać formularz raportu 8D”: część 1 część 2 część 3 część 4 część 5 część 6 część 7 VI. Raporty 8D w formie podstawowej i z rozbudowaną liczbą pytań Rozwiązanie problemu metodą 8D i jego poszczególne etapy, dokumentowane jest na bieżąco na odpowiednim formularzu określanym jako raport 8D, który oprócz formy podstawowej (Rys. 2) może w wielu przypadkach przyjąć postać rozbudowanej listy pytań (Rys. 3). W trakcie każdego etapu uzupełniana jest dokumentacja przeprowadzanych działań, a także często dodatkowo dołączane są odpowiednie załączniki jak zdjęcia, analizy parametrów, materiałowe itp. W przepadku reklamacji raport 8D musi być przesyłany do klienta, w trakcie realizacji poszczególnych etapów w ściśle określonych odstępach czasu. Zwyczajowo wysyłany jest on po 1, 5 oraz po 20 dniach lub po zamknięciu raportu. Po 1 dniu obowiązkowo trzeba wysłać uzupełniony raport 8D o etapy minimum od 1D do 3D, po 5 dniach muszą w nim być już ujęte rozwiązania dla przedziału od 1D do 7D, natomiast po 20 dniach lub ewentualnie po zakończeniu raport 8D musi być już kompletny i zakończony, włącznie z weryfikacją skuteczności działań zapobiegawczych, wszystkimi załącznikami i oceną pracy zespołu. Przykład raportu 8D w formie podstawowej Przykład raportu 8D w formie rozbudowanej listy pytań Przykład raportu 8D z rozbudowaną liczbą pytań stosowanego do realizacji działań korygujących i zapobiegawczych w Zintegrowanym Systemie Zarządzania według norm ISO 9001, ISO 14001 oraz ISO 50001 zostanie przedstawiony w kolejnej części tego opracowania. VII. Wnioski Metoda 8D to metoda pracochłonna i angażuje znaczną ilość pracowników, jednak przynosi bardzo wiele skutków pozytywnych i powoduje, że większość problemów, które się pojawiły, w przyszłości się nie powtórzą, a liczba błędów i reklamacji znacznie spadnie. Skrupulatne stosowanie tej metody doprowadza w większości przypadków do bardzo dużej poprawy ogólnej jakości wyrobów czy usług. Ma to zdecydowany wpływ na rytmiczność produkcji, postrzeganie firmy przez klientów oraz na jej wyniki finansowe. Źródło: Norma PN-EN ISO 9001:2009; Systemy zarządzania jakością – Wymagania, Norma PN-EN ISO 14001:2005; Systemu zarządzania środowiskowego – Wymagania i wytyczne stosowania, Norma PN-EN ISO 50001:2012; Systemy zarządzania energią – Wymagania i zalecenia użytkowania, Autor: Bartosz Gamza Kolejne części opracowania znajdziesz w poniższych linkach: część 1 część 2 część 3 część 4 część 5 część 6 część 7 część 8 Masz pytania związane z Systemem Zarządzania? Koniecznie dołącz do grupy na Facebooku ISO Poland. Twoje pytania na pewno nie zostaną bez odpowiedzi.
Uczestnicy szkolenia Audit procesu wg wymagań VDA 6.3 poznają zasady dotyczące przeprowadzania auditów oraz dowiedzą się, jak skutecznie się do nich przygotować. Podczas szkolenia VDA 6.3 zostaną omówione kompetencje i wymagania dotyczące samego procesu auditowania, ale także postawy auditorów i ich kompetencji. Czytanie różnego rodzaju raportów – w tym audytowych – należy do codziennych zajęć wyższego kierownictwa, przede wszystkim członków zarządu i rady nadzorczej (komitetu audytu). Nierzadko w natłoku najróżniejszych sprawozdań, analiz, notatek i zestawień informacje o wynikach audytu nie docierają skutecznie do odpowiednich decydentów. W konsekwencji praca audytorów (czasem wielomiesięczna) idzie na marne, a firma zastanawia się nad celem dalszego wydawania pieniędzyna tak bezużyteczny dział jak audyt wewnętrzny. Można wskazać wiele czynników mających wpływ na skuteczność raportów z audytu, jednak do najważniejszych, zdaniem autorów niniejszego artykułu, należą: prawidłowa identyfikacja odbiorców raportu i dostosowanie komunikacji do ich potrzeb, przejrzysta, czytelna struktura i język raportu, wysoki poziom merytoryczny, przygotowanie raportu we właściwym terminie. Celem raportu z audytu jest to, aby firma w pełni wykorzystała wszystkie informacje, których dostarcza raport, a decydenci mogli prawidłowo ocenić procesy kontroli wewnętrznej oraz proces zarządzania ryzykiem w badanych obszarach i podjąć właściwe działania. Najczęściej oznacza to odpowiednią interpretację ustaleń audytu, a w tej kwestii przydatne mogą być przemyślane i dobrze uzasadnione rekomendacje audytorów. Identyfikacja odbiorców raportu i ich wymagań co do jego zawartości ma kluczowe znaczenie dla spełnienia podstawowego celu raportu. Przed przystąpieniem do tworzenia raportu trzeba ustalić, kto będzie go czytał, jakie informacje w raporcie będą najważniejsze dla danej osoby, jaką dana osoba ma wiedzę na opisany w nim temat oraz do czego potrzebuje informacji z raportu. Członkowie zarządu i rady nadzorczej to osoby niezwykle zajęte, a jednocześnie to oni właśnie mają wpływ na dalszy los raportu. Żeby raport z audytu osiągnął swój cel, większość ludzi z tego grona musi ten raport przeczytać, zrozumieć i nabrać przekonania, że ma on sens i że warto podjąć proponowane w nim działania. Drugą grupą odbiorców są jednostki audytowane, czyli kierownictwo operacyjnie odpowiedzialne za audytowany obszar. Gdy zarząd interesuje zwięzła informacja na temat zidentyfikowanych nieprawidłowości i wynikającej z nich nieuzasadnionej ekspozycji na ryzyko, kierownictwo skupia się zwykle na treści rekomendacji i na związanej z nią dodatkowej pracy, a także na jej wpływie na pozostałe cele i zadania jednostki biznesowej. Nie bez znaczenia jest również fakt, w jakim świetle stawiają dany obszar – zarządzany przez poszczególnych kierowników – spisane w raporcie spostrzeżenia. Każdy kierownik zadania audytowego przeżył w swojej karierze choć jedną długą dyskusję, która doprowadziła do kluczowej zmiany w treści raportu... słowa „nieprawidłowość” na „niesprawność” bądź „zaburzenie”... W rzadkich wypadkach raporty mogą też trafiać do odbiorców zewnętrznych, np. audytora zewnętrznego, organów państwowych lub mediów. Jeżeli zakłada się taki scenariusz, trzeba zazwyczaj odpowiednio ująć informacje w raporcie – w znacznie szerszym kontekście biznesowym. Wykorzystałeś swój limit bezpłatnych treści Pozostałe 79% artykułu dostępne jest dla zalogowanych użytkowników portalu. Zaloguj się, wybierz plan abonamentowy albo kup dostęp do artykułu/dokumentu. Raport z audytu wewnętrznego zostanie przedłożony kierownictwu. Jednak raport z audytu zewnętrznego zostanie przekazany głównym interesariuszom, takim jak akcjonariusze, wierzyciele, posiadacze obligacji, dostawcy, rząd itp. Audyt wewnętrzny jest procesem ciągłym i ciągłym, audyt zewnętrzny przeprowadzany jest corocznie.
*Przypominamy, ze Serwis nie ponosi odpowiedzialności za poprawność lub niepoprawność zamieszczanych przez użytkowników informacji. Jeżeli zauważysz błędy w tym opracowaniu napisz to w komentarzu Marta28: Pytania i odpowiedzi do pytan ktore podobno kiedys byly na na egzamin – część pisemna 1. Wg ustawy audyt wewnętrzny przeprowadza się na podstawie (ustawa): – rocznego planu audytu wewnętrznego JSFP. 1. Plan audytu przygotowuje audytor w porozumieniu z (ustawa): – kierownikiem jednostki. 2. Przed rozpoczęciem audytu audytor zawiadamia o przedmiocie i czasie trwania audytu (ustawa): – kierownika komórki organizacyjnej, w której przeprowadzany będzie audyt. 3. Sprawozdanie z przeprowadzonego audytu jest przekazywane (ustawa): – kierownikowi jednostki. 4. Organem administracji rządowej właściwym w sprawie koordynacji kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w JSFP jest (ustawa): – Minister Finansów. 5. Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów zbiorcze sprawozdanie z funkcjonowania kontroli finansowej i audytu (ustawa): – co najmniej raz w roku. 6. Informacje niezbędne do sformułowania uwag i wniosków, które będą zawarte w sprawozdaniu z przeprowadzonego audytu audytor zamieszcza w (rozporządzenie): – aktach bieżących. 7. Kierownik komórki, w której jest przeprowadzany audyt wewnętrzny, może zgłosić8. na piśmie dodatkowe wyjaśnienia lub umotywowane zastrzeżenia (rozporządzenie): – w terminie 14 dni od daty otrzymania sprawozdania. 9. Audytor może przeprowadzić10. czynności sprawdzające, ustalenia poczynione w trakcie tych czynności zamieszcza w (rozporządzenie): – notatce informacyjnej. 11. „Racjonalne zapewnienie” jest to (standardy): – satysfakcjonujący poziom zaufania przy danych kosztach, korzyściach i stopniu ryzyka. 12. Audyt wewnętrzny przeprowadza się na podstawie rocznego planu opartego na (standardy): – analizie ryzyka. 13. W komórce audytu powinni być14. zatrudnieni audytorzy wew., którzy będą właściwie realizować15. (standardy): – roczny plan audytu. 16. Karta audytu wewnętrznego stanowi (karta audytu): – wytyczną dla funkcjonowania audytu oraz wskazówkę i pomoc w ocenie i w pracy audytu wewnętrznego. 17. Wg karty audytu wewnętrznego audytor (karta audytu): – nie jest odpowiedzialny za wykrywanie przestępstw, ale powinien posiadać- wiedzę pozwalającą mu zidentyfikować- znamiona przestępstwa. 18. Jaka jest najlepsza metoda do wykrycia znamion przestępstwa (Czerwiński): – CAATs’ – programy komputerowe wykorzystywane w audycie, – testy zgodności – badanie systemów kontroli wew., – bezpośrednie badanie dokumentów – badanie wiarygodności, – wywiady, – obserwacja zachowań osób podejrzanych, – procedury (metody) analityczne. 19. Wg karty audytu audytor wewnętrzny jest niezależny w wykonywaniu swoich zadań i podlega (karta audytu): – tylko przepisom prawa. 20. Wg karty audytu audytor (karta audytu): – nie jest odpowiedzialny za procesy zarządzania ryzykiem i procesy kontroli wewnętrznej w jednostce, ale poprzez swoje badanie, wnioski i uwagi wspomaga kierownika jednostki we właściwej realizacji tych procesów. 21. Sprawozdanie audytor wewnętrzny przekazuje kierownikowi komórki, w której jest przeprowadzany audyt (rozporządzenie): – po odbyciu narady zamykającej. 22. Standardy audytu wew. to (standardy): – wytyczne oraz pomoc w organizacji, pracach i ocenie AW. 23. Czy audytor jest odpowiedzialny za audytowany obszar, procesy poddane audytowi (karta): – nie. 24. Przez jaki okres audytor nie powinien oceniać25. działalności jednostki, za którą był uprzednio odpowiedzialny (standardy): – co najmniej 24 m-ce. 26. Czy audytor musi, czy może przeprowadzać27. czynności sprawdzające (standardy, rozporządzenie): – może, – powinien, o ile zachodzi taka potrzeba. 28. Gdzie zamieszcza się informacje z czynności sprawdzających (standardy, rozporządzenie): – w notatce informacyjnej, którą audytor przekazuje KJ i KJA, a następnie umieszcza w aktach bieżących. 29. Obszar audytu to (standardy): – każdy obszar działania jednostki, w obrębie którego audytor wyodrębnił obszary ryzyka do przeprowadzenia zadania audytowego. 30. Obszar ryzyka to (standardy): – procesy, zjawiska lub problemy wymagające przeprowadzenia audytu wew. 31. Audytor wewnętrzny w zakresie wykonywania swoich zadań współpracuje z (karta): – audytorami zewnętrznymi, w tym w szczególności z kontrolerami NIK. 32. Do przeprowadzenia audytu uprawnia imienne upoważnienie wystawione przez (ustawa): – kierownika jednostki. 33. W trakcie realizacji zadania audytowego audytor (standardy): – może odbywać- narady z pracownikami komórki, w której przeprowadzany jest audyt wewnętrzny. 34. Sprawozdanie z przeprowadzenia audytu zawiera (rozporządzenie): – zakres przedmiotowy zadania audytowego. 35. O podjętych działaniach naprawczych KJ informuje (ustawa): – audytora wewnętrznego. 36. Celem audytu jest ustalenie, czy zaplanowane rezultaty programu realizowanego przez jednostkę zostały osiągnięte. Pierwszy krok w realizacji tego audytu to (Czerwiński): – identyfikacja podstaw prawnych audytowanego programu. 37. Audytor opracowuje plan (standardy): – roczny („planowanie przeprowadza się w okresach rocznych”). 38. Sygnały wczesnego ostrzegania to (Czerwiński): – dane, wskaźniki i informacje z różnych źródeł, które zwracają uwagę kierownictwa na zmieniające się ryzyka i ich potencjalny wpływ na organizację. Informują kierownictwo o konieczności podjęcia działania. 39. Ryzyko detekcji to (Czerwiński): – ryzyko, że przeprowadzone przez audytora testy nie wykryją błędów o znaczącej istotności. 40. Ryzyko kontroli to (Czerwiński): – ryzyko wystąpienia sytuacji, w której istniejący system kontroli wewnętrznej nie zapobiegnie lub nie wykryje błędu o znacznej wartości. 41. Ryzyko wrodzone – wewnętrzne – to (Czerwiński): – ryzyko wystąpienia błędu o znacznej istotności przy założeniu, że system kontroli wewnętrznej nie funkcjonuje. 42. Analiza regresji to: – analiza trendu. 43. Analiza wskaźnikowa obejmuje: – analizę danych pochodzących ze sprawozdań finansowych. 44. Która z czynności nie jest reakcją na ryzyko: – innowacyjność- . 45. Sprawozdanie z zadania audytowego przechowywane jest (rozporządzenie): – w aktach bieżących. 46. Przygotowując plan audytu audytor (rozporządzenie): – ustala kolejność- obszarów ryzyka biorąc pod uwagę stopień ich ważności oraz – uwzględnia czynniki organizacyjne. 47. Audyt poza planem można przeprowadzić48. (ustawa, rozporządzenie): – w razie zmiany czynników organizacyjnych, – w szczególnie uzasadnionych przypadkach, – na wniosek kierownika jednostki (również w uzasadnionych przypadkach). 49. Czy roczny plan przeprowadzania oceny przestrzegania standardów kontroli i AW przygotowywany przez GIAW jest zatwierdzany przez MF (ustawa): – tak. 50. Należyta staranność51. audytora to (standardy): – takie posługiwanie się posiadaną wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem, aby uzyskać- kompetentną ocenę procesu lub stanu. Do wniosków audytor winien dochodzić- po przeprowadzeniu wszechstronnych analiz, ocen i dyskusji z kompetentnymi pracownikami jednostki. 52. Czy nadzór właścicielski jest zdefiniowany w standardach: – nie (prawdopodobnie nie). 53. Audytor wewnętrzny: – ma prawo wglądu do dokumentów i innych materiałów związanych z funkcjonowaniem komórki, w której przeprowadzany jest audyt, z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych (rozporządzenie), – musi mieć- zagwarantowany nieograniczony dostęp do wszelkich dokumentów, z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych, do wszystkich pracowników oraz wszelkich innych źródeł informacji potrzebnych do przeprowadzenia audytu (standardy). 54. Stałe akta obejmują (rozporządzenie): – akty normatywne oraz inne akty prawne związane z zakresem działania jednostki oraz regulujące jej funkcjonowanie, – dokumenty zawierające opis procedur kontroli, w tym kontroli finansowej imające wpływ na system kontroli finansowej, – plany audytu wewnętrznego, – inne informacje mogące mieć- wpływ na przeprowadzenie audytu i analizę ryzyka. 55. Standardy audytu dzielą się na (standardy): – ogólne – organizacja, – szczegółowe – wykonywanie zawodu, – szczegółowe – realizacja AW. 56. Plan strategiczny (standardy): – jest zalecany, ale nie jest obowiązkowy. 57. W sytuacji gdy część58. zagadnień jest niezrozumiała dla Kierownika JA to: – zmieniamy tę część- sprawozdania, która jest niezrozumiała w taki sposób aby stała się jasna. 59. W jakim celu GIAW zbiera roczne plany audytu JSFP: – w celu usprawnienia prac audytu. 60. Program i harmonogram audytu można zmienić61. (rozporządzenie): – tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach w porozumieniu z kierownikiem jednostki. 62. Skład RM proponuje (Konstytucja): – Prezes RM. 63. Członków RM powołuje na wniosek Prezesa RM (Konstytucja): – Prezydent RP. 64. Przydzielenie ministerstwa ministrowi następuje w drodze: – rozporządzenia Prezesa RM. 65. Utworzenie, zniesienie lub przekształcenie ministerstwa następuje w drodze: – rozporządzenia RM. 66. Kiedy gospodarka finansowa prowadzona jest na podstawie projektu ustawy budżetowej (Konstytucja): – gdy ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego. 67. Deficytu budżetowego nie można pokrywać68. (Konstytucja): – przez zaciąganie zobowiązań w centralnym banku państwa (NBP). 69. Dochodami JST są (Konstytucja): – dochody własne, – subwencje ogólne, – dotacje celowe z budżetu państwa. 70. Przedstawicielem rządu w terenie jest: – wojewoda. 71. Administracja niezespolona podlega: – bezpośrednio ministrom lub innym organom centralnym (w ograniczonym zakresie wojewodzie). 72. Administracja zespolona podlega: – wojewodzie. 73. Zwierzchnikiem (koordynatorem) administracji rządowej na szczeblu centralnym i terenowym jest: – Prezes RM. 74. Uznanie administracyjne polega na: – uprawnieniu administracji do kształtowania skutków lub stanu prawnego w ramach swobody pozostawionej przez przepisy prawa i w ramach obowiązujących reguł postępowania (proceduralnych). 75. Decyzja nie wymaga uzasadnienia gdy: – uwzględnia ona w całości żądanie strony, chyba że decyzja rozstrzyga sporne interesy stron albo została wydana na skutek odwołania. Od uzasadnienia można odstąpić- również ze względu na interes bezpieczeństwa państwa lub porządek publiczny. 76. Decyzja jest ostateczna gdy: – 77. Decyzję ostateczną można uchylić78. gdy: – 79. odmowa wydania zaświadczenia wydawana jest w formie: – postanowienia, na które przysługuje zażalenie. 80. Dyspozycja środkami pieniężnym JST: – oddzielona jest od jej kasowego wykonania. 81. Wolna konkurencja: – to duża ilość- niewielkich przedsiębiorstw, z których żadne nie wywiera większego wpływu na sytuację rynkową, przy biernej roli państwa. 82. Monopol (duopol): – forma rynku, na którym działa jeden (dwóch) sprzedawca przy nieograniczonej liczbie nabywców (trust, koncern). 83. Oligopol to: – model rynku, na którym występuje niewielka liczba (2-5) producentów, których decyzje cenowe są wzajemnie uzależnione (decyzje odnośnie ceny podejmuje najczęściej największy z producentów, lub jest ona podejmowana wspólnie – kartel, syndykat). 84. Cykl koniunkturalny: – polega na wahaniach wielkości produkcji społecznej, czyli PKB, którym towarzyszą zmiany poziomu bezrobocia oraz stopy inflacji, – składa się z 4 faz: kryzys (recesja), depresja, ożywienie, rozkwit. 85. Przychód całkowity: – to suma iloczynów ilości sprzedanych produktów i uzyskanych za nie cen. 86. Przychód przeciętny: – to relacja przychodu całkowitego uzyskanego ze sprzedaży produktu do ilości sprzedanych jednostek. 87. Co to jest koszt krańcowy: – jest to dodatkowy koszt (przyrost kosztu całkowitego) poniesiony w wyniku zwiększenia produkcji (sprzedaży) o jednostkę produktu. 88. Prawo malejących przychodów (prawo malejącego produktu marginalnego): – sytuacja, w której każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji. 89. Korzyści skali: – obniżenie kosztu produkcji jednostki danego dobra poprzez zwiększenie produkcji. 90. Krzywa A. Laffera: – obrazuje związek między stawkami podatków a dochodami państwa z tego tytułu, – pokazuje wielkość- wpływów podatkowych państwa odpowiadających różnym możliwym stopom opodatkowania, – zwiększenie stawek podatkowych ponad określony punkt powoduje zmniejszenie wpływów z tytułu podatków. 91. Deprecjacja (aprecjacja) pieniądza: – zmniejszenie (zwiększenie) siły nabywczej pieniądza. 92. Dewaluacja (rewaluacja) pieniądza: – interwencja NBP powodująca obniżenie (podwyższenie) wartość- pieniądza. 93. Annuitet (?): – strumienie jednakowych płatności, operacje finansowe polegające na serii rat płatności o jednakowej wysokości. 94. Dźwignia operacyjna: – umożliwia osiąganie korzyści drogą powiększenia sprzedaży dzięki stałości części kosztów. 95. Dźwignia finansowa: – umożliwia uzyskanie dodatkowych korzyści finansowych w wyniku zaangażowania kapitałów obcych. 96. Co to są zyski niepodzielne: – stanowią tę część- zysków po opodatkowaniu, która zostaje zainwestowana w przedsiębiorstwie, a nie przeznaczona na wypłatę dywidend dla akcjonariuszy. 97. Jednostka budżetowa: – państwowa lub samorządowa jednostka organizacyjna, której dochody i wydatki są objęte planem budżetowym w pełnej wysokości (zgromadzone przez nią dochody są odprowadzane do budżetu, a ponoszone przez nią wydatki finansowane są z budżetu państwa), – nie posiada osobowości prawnej, – podstawą gospodarki finansowej są plany dochodów i wydatków, 98. Zakład budżetowy: – to samodzielna, nie posiadająca osobowości prawnej, państwowa lub samorządowa jednostka organizacyjna, prowadząca działalność- na zasadzie odpłatności, pokrywając swoje wydatki z własnych przychodów, – działa w sferach społecznie użytecznych, mało opłacalnych dla podmiotów prywatnych (stołówki, przedszkola, domy wczasowe, centra kształcenia kadr), – stosowany zarówno dla realizacji zadań państwowych jak i samorządowych, – tworzony jest przez: ministrów, kierowników urzędów centralnych lub wojewodów, organy stanowiące JST, – podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy, obejmujący przychody i wydatki stanowiące koszty działalności oraz stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem, – mogą otrzymywać- : dotację przedmiotową, podmiotową, celową (na dofinansowanie kosztów inwestycji) oraz jednorazową dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe, – łączna kwota dotacji nie może przekroczyć- 50% wydatków, – nie ma wymogu zakładania rachunku bankowego w NBP, wybór banku musi być- dokonany w oparciu o przepisy ustawy o zamówieniach publicznych. 99. Gospodarstwo pomocnicze: – to wyodrębniona z jednostki budżetowej, pod względem organizacyjnym i finansowym, część- jej podstawowej działalności lub działalność- uboczna, pokrywająca koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych (gospodarstwa rolne, hotele pracownicze, kasyna), – jest tworzone przez kierownika jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody, zarządu JST, – podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy obejmujący przychody, wydatki, rachunek wyników, stan środków obrotowych i rozliczenia z budżetem, – może otrzymać- dotację przedmiotową oraz dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe, – sprzedaż usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej dokonuje według kosztów własnych, – wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku. 100. Środki specjalne: – to środki finansowe gromadzone na wyodrębnionych rachunkach bankowych, którymi dysponuje jednostka budżetowa, – pochodzą z części działalności podstawowej lub z działalności ubocznej, – tworzone są na podstawie ustaw lub uchwał organów stanowiących JST, – realizowane są w oparciu o metodę kasową (w terminie ich zapłaty lub wpływu na rachunek), – ze środków tych finansowane są: wynagrodzenia i składniki naliczane od wynagrodzeń (nagrody jubileuszowe, odprawy, wynagrodzenia dodatkowe), wydatki inwestycyjne (zakup samochodów, komputerów), – nadwyżka pomiędzy planowaną wielkością a faktycznym stanem jest wpłacana do budżetu państwa w wysokości 18,5%, – dla środków specjalnych opracowuje się plan finansowy obejmujący przychody i wydatki. 101. Fundusze: – są formą powiązania określonego rodzaju wydatków z określonym rodzajem dochodów (Fundusz pracy, PFRON, Fundusz Alimentacyjny), – finansują zadania państwowe, – tworzone są na podstawie ustaw, – ich gospodarka finansowa prowadzona jest na podstawie rocznych planów stanowiących załączniki do ustaw budżetowych, 102. Dochody JST: · dochody własne, subwencje ogólne, dotacje celowe z budżetu państwa (Konstytucja), · wg ustaw: – gminy: podatki i opłaty, dochody z majątku, subwencja ogólna z budżetu państwa, wpływy z samoopodatkowania mieszkańców, spadki, zapisy, darowizny, – powiatu: udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa, dochody powiatowych jednostek budżetowych, dochody z majątku, spadki, zapisy, darowizny, odsetki od środków na rachunkach bankowych, odsetki i dywidendy od wniesionego kapitału, – województwa: subwencja wyrównawcza,. 103. Przychody i rozchody JST: – przychody mogą pochodzić- : ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych, z prywatyzacji majątku JST, ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych, z otrzymanych pożyczek i kredytów, – rozchodami są: spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych oraz inne operacje finansowe, udzielone pożyczki. 104. Wydatki JST ponoszone są na: – gminy – zadania własne, zadania zlecone, zadania realizowane na podstawie porozumień, – powiatu – zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, wykonywanie zadań określonych w ustawach, zadania realizowane na podstawie porozumień, – województwa – wykonywanie zadań określonych ustawami. 105. Źródłami pokrycia deficytu i długu JST są: – sprzedaż papierów wartościowych, – kredyty zaciągane w bankach krajowych, – pożyczki, – prywatyzacja majątku, – nadwyżki budżetu z lat poprzednich. 106. Łączna kwota długu JST na koniec roku budżetowego nie może przekraczać107. : – 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym. 108. Łączna kwota przypadających do spłaty w danym roku budżetowym rat kredytów i pożyczek, wykupów papierów wartościowych i ewentualnych strat wynikających z poręczeń i gwarancji nie może przekroczyć109. : – 15% planowanych na ten rok budżetowy dochodów JST. 110. Uchwała budżetowa JST obejmuje: – dochody i wydatki oraz przychody i rozchody jednostki, – przychody i rozchody zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych i środków specjalnych oraz funduszy celowych. 111. Organ stanowiący JST może odwołać112. : – 113. Tryb prac nad projektem budżetu określa: – organ stanowiący – rada gminy, powiatu, sejmik województwa. 114. Projekt budżetu opracowuje i przedstawia do uchwalenia: – wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa. 115. Projekt uchwały budżetowej należy przedstawić116. najpóźniej do: – 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy – RIO (celem zaopiniowania) i organowi stanowiącemu. 117. Uchwałę budżetową należy uchwalić118. najpóźniej do: – 31 marca roku budżetowego (do tego czasu obowiązuje projekt budżetu). 119. Sejm (RM) nie może wpływać120. na zmianę budżetu: – gminy. 121. Księgi rachunkowe obejmują: – dziennik, – księgę główną, – księgi pomocnicze, – zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej i kont pomocniczych, – wykaz składników aktywów i pasywów – inwentarz. 122. Dziennik zawiera: – chronologicznie ujęcie zdarzeń jakie nastąpiły w danym okresie. 123. Zapisy w dzienniku muszą być124. : – kolejno numerowane, – sumy zapisów muszą być- liczone w sposób ciągły. 125. Konta księgi głównej zawierają: – zapisy o zdarzeniach w ujęciu systematycznym. Zdarzenia te muszą być- uprzednio lub równocześnie ujęte w dzienniku wg zasady podwójnego zapisu (ujęcie systematyczne). 126. Zestawienie obrotów i sald księgi głównej: – sporządza się na koniec każdego okresu sprawozdawczego, nie rzadziej niż na koniec miesiąca. 127. Zestawienie obrotów i sald ksiąg pomocniczych: – sporządza się co najmniej na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych. 128. Zestawienie sald inwentaryzowanej grupy składników: – sporządza się na dzień inwentaryzacji. 129. Dowód księgowy (dowód źródłowy) jest to: – dokument normatywno-prawny potwierdzający dokonanie operacji gospodarczej (np. zakup) lub finansowej (np. wypłata) w określonym miejscu i czasie. Określa powstałe zdarzenia pod względem podmiotowym i przedmiotowym. 130. Dowód księgowy powinien zawierać131. co najmniej: – określenie rodzaju dowodu i jego numer identyfikacyjny, – określenie stron dokonujących operacji, – opis operacji i jej wartość- , – datę dokonania operacji (ewentualnie datę sporządzenia dowodu), – podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów, – dekretację. 132. Dowody księgowe powinny być133. : – rzetelne, – kompletne, – wolne od błędów rachunkowych. 134. Księgi rachunkowe otwiera się: – na dzień rozpoczęcia działalności (wystąpienie pierwszego zdarzenia wywołującego skutki finansowe lub majątkowe), – na początek każdego następnego roku obrotowego, – na dzień zmiany formy prawnej, – na dzień połączenia spółek (niekoniecznie) lub podziału spółki, – na dzień rozpoczęcia likwidacji lub wszczęcia postępowania upadłościowego. 135. Księgi rachunkowe zamyka się: – na dzień kończący rok obrotowy, – na dzień zakończenia działalności (likwidacja, upadłość- , sprzedaż), – na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, – na dzień poprzedzający dzień podziału lub połączenia, – na dzień poprzedzający postawienie jednostki w stan likwidacji lub upadłości, – na dzień bilansowy określony odrębnymi przepisami. 136. Zamknięcie ksiąg rachunkowych polega na: – nieodwracalnym wyłączeniu możliwości dokonywania zapisów księgowych w zbiorach tworzących księgi rachunkowe. 137. Księgi rachunkowe powinny być138. : – rzetelne, bezbłędne, sprawdzalne i prowadzone na bieżąco. 139. Inwentaryzacja to: – porównanie danych zawartych w księgach rachunkowych ze stanem rzeczywistym przed ich ujęciem w sprawozdaniu finansowym. 140. Terminy inwentaryzacji: – dla składników aktywów – rozpoczyna się nie wcześniej niż 3 miesiące przed końcem roku obrotowego, a kończy nie później niż 15 dnia roku następnego, – dla zapasów objętych ewidencją ilościowo-wartościową – raz na dwa lata, – dla środków trwałych, środków trwałych w budowie znajdujących się na terenie strzeżonym – raz na cztery lata. 141. Rozliczenie różnic inwentarzowych należy dokonać142. : – w księgach tego roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji. 143. Księgi rachunkowe przechowuje się przez okres: – 5 lat. 144. Karty wynagrodzeń pracowników, dowody księgowe dotyczące wieloletnich inwestycji rozpoczętych, pożyczek, kredytów, umów handlowych, roszczeń, dokumentację przyjętego sposobu prowadzenia rachunkowości, dokumenty inwentaryzacyjne przechowuje się przez okres: – 5 lat. 145. Dokumenty dotyczące rękojmi i reklamacji przechowuje się: – rok po terminie upływu rękojmi lub rozliczeniu reklamacji. 146. Dowody księgowe dotyczące wpływów ze sprzedaży detalicznej przechowuje się: – do dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy, nie krócej niż do dnia rozliczenia osób, który powierzono składniki aktywów objęte sprzedażą detaliczną. 147. Zatwierdzone roczne sprawozdania finansowe podlegają: – trwałemu przechowywaniu. 148. Aktywa to: – kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, które powstały w wyniku przeszłych zdarzeń i spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. 149. Środki trwałe to, wg ustawy o rachunkowości, rzeczowe aktywa i zrównane z nimi o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności: – dłuższym niż rok (zużywają się stopniowo, a nie w jednym cyklu produkcyjnym). 150. Sprawozdanie finansowe jednostki organu wieloosobowego podpisują: – wszyscy członkowie tego organu oraz osoba prowadząca księgi rachunkowe (główny księgowy – skarbnik). 151. Roczne sprawozdanie finansowe podlega zatwierdzeniu prze organ zatwierdzający: – nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego. 152. Ostateczne zamknięcie i otwarcie ksiąg rachunkowych jednostki kontynuującej działalność153. powinno nastąpić154. : – w ciągu 15 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok obrotowy. 155. Co to jest bilans: – podstawowe sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa, – prezentuje stan majątku i źródła jego finansowania na dany moment, – zestawienie wszystkich posiadanych przez firmę składników majątku (aktywów) oraz źródeł ich finansowania (pasywów), – umożliwia obserwację płynności aktywów i prognozowanie przyszłej zdolności płatniczej. 156. Wg Ustawy o Rachunkowości zmiana zasad amortyzacji: – 157. Zaangażowanie środków to wg Ustawy o Finansach Publicznych: – 158. Finanse publiczne: – są wyrazem stosunków społecznych i ekonomicznych powstających w trakcie procesów gromadzenia dochodów i przychodów oraz dokonywania wydatków i rozchodów na cele publiczne, – pełnią funkcje ekonomiczne (fiskalna, redystrybucyjna, stymulacyjna) i polityczne. 159. System finansów publicznych: – jest to ogół zasad i instytucji stanowiących podstawę dokonywania publicznych operacji finansowych funkcjonujących w danym czasie w danym państwie na podstawie prawa finansowego. 160. Skarb państwa: – to określone prawa majątkowe państwa jako podmiotu uprawnień i obowiązków majątkowych, uczestnika obrotu cywilnego i działalności gospodarczej oraz zarządu mieniem państwa, prowadzącym ewidencję majątku ogólnonarodowego. 161. Budżet państwa: – plan finansowy obejmujący dochody i wydatki oraz przychody i rozchody państwa, uchwalany przez Sejm na okres roku kalendarzowego w formie ustawy budżetowej, – ma znaczenie polityczne, ekonomiczne i prawne, – jest jednocześnie: aktem decyzji politycznej, zasobem środków pieniężnych, planem, formą publicznej gospodarki finansowej oraz aktem prawnym, – 162. Budżet JST: – roczny samorządowy plan finansowy, zatwierdzany w formie uchwały budżetowej przez jednostkę stanowiącą ST i wykonywany przez zarząd. 163. Gospodarka budżetowa: – to działalność- finansowa polegająca na gromadzeniu i wydatkowaniu środków finansowych na cele publiczne, dokonywana na podstawie ustaw i uchwał budżetowych. 164. Prawo budżetowe: – ogół norm prawno-finansowych dotyczących struktury gospodarki budżetowej, ogólnych zasad budżetowych, form organizacyjnych gospodarki budżetowej, klasyfikacji budżetowej, procedury budżetowej, odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny budżetowej oraz problematyki zarządzania długiem publicznym. 165. Prowizorium budżetowe: – akt prawny o charakterze wyjątkowym, określający dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok. 166. Podstawowe zasady budżetowe to: – jawności – umożliwia kontrolę nad wydatkami publicznymi, – jedności – oznacza postulat sporządzania budżetu w jednym dokumencie prawnym i przeznaczenie całości dochodów na pokrycie całości wydatków budżetowych, – zupełności (powszechności) – oznacza postulat włączenia do budżetu w pełnych kwotach wszystkich dochodów i wydatków (budżetowanie brutto), – równowagi budżetowej – oznacza konieczność- dostosowania ogólnej kwoty wydatków do ogólnej kwoty dochodów, – szczegółowości – to postulat ujmowania dochodów i wydatków z podziałem na grupy rodzajowe wg ustalonej klasyfikacji. 167. Zasady budżetowe: – mają na celu zapewnienie prawidłowej realizacji funkcji budżetu. 168. Środki publiczne dzielimy na: – dochody publiczne – mają charakter kasowy, – bezzwrotne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, – przychody. 169. Do dochodów budżetu państwa zaliczamy: – podatki i opłaty, – cła, – wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, – wpłaty z zysku NBP, – dywidendy, – wpłaty nadwyżek środków obrotowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych, – opłaty od poręczeń i gwarancji udzielanych przez Skarb Państwa, – odsetki od środków na rachunkach bankowych jednostek budżetowych, – odsetki od lokat terminowych zgromadzonych na rachunku NBP, – odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek, – grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, – spadki, zapisy, darowizny. 170. Wydatki możemy podzielić171. na: – wydatki bieżące – subwencje ogólne dla JST, dotacje, wynagrodzenia i uposażenia oraz składniki od nich naliczane, inne świadczenia na rzecz osób fizycznych, zakup towarów i usług, wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych, – wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa, – wydatki majątkowe, – wydatki przeznaczone na realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz administrację rządową, sądy i trybunały, – subwencję ogólną dla JST, – subwencję dla partii politycznych, – wydatki związane z pełnieniem przez państwo funkcji: obrony narodowej, administracji i wymiaru sprawiedliwości, – wydatki związane z realizacją celów społecznych: oświata, kultura, ochrona zdrowia, – wydatki wynikające z pełnienia przez państwo funkcji interwencyjnych w gospodarce. 172. Dotacja budżetowa: – przekazywana jest w celu uzupełnienia brakujących środków, a finansowanie lub dofinansowanie działalności mającej znaczenie dla interesu publicznego, określona jednostronnie, w ściśle oznaczonej wysokości, o charakterze bezzwrotnym i bezpłatnym. 173. Subwencja ogólna: – to świadczenie o charakterze bezzwrotnym i bezpłatnym, mające charakter powszechny, uniwersalny, finansujące wszystkie JST na tych samych zasadach i warunkach. 174. Rezerwy budżetowe dzielimy na: – ogólne – przeznaczone na wydatki nieprzewidziane i nadzwyczajne, – celowe – tworzone na wydatki, których podziałów i wielkości nie można ustalić- w okresie opracowywania budżetu oraz których źródłem są środki pochodzące ze źródeł zagranicznych. 175. Dług publiczny: – to zobowiązania podmiotów sektora publicznego z tytułu: wyemitowanych papierów wartościowych, zaciągnięcia pożyczek i kredytów, wymagalnych zobowiązań, przyjętych depozytów, – oznacza niedobór środków finansowych w gospodarce, – nie może przekroczyć- 60% PKB, – ograniczenie może nastąpić- poprzez: podniesienie podatków, sprzedaży obligacji lub bonów skarbowych, prywatyzację, emisję dodatkowych pieniędzy. 176. Deficyt budżetowy: – to ujemna różnica pomiędzy dochodami a wydatkami budżetowymi, – jest finansowany w wyniku: sprzedaży skarbowych papierów wartościowych, kredytów i pożyczek, prywatyzacji, nadwyżki budżetu z lat ubiegłych, – nie powinien przekraczać- 3% PKB. 177. PKB to: – wartość- wypracowanego w granicach danego kraju i w danym czasie dochódu obywateli i cudzoziemców zatrudniających swoje czynniki produkcji w tym kraju. 178. Podatki to: – przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne o charakterze ogólnym i pieniężnym pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków. 179. System podatkowy: – powinien się charakteryzować- : pewnością, równością, dogodnością, wydajnością, elastycznością oraz taniością. 180. Bony skarbowe: – to krótkoterminowe papiery wartościowe, oferowane do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywane wg wartości nominalnej, po upływie okresu, na jaki został wyemitowany. Są to papiery wartościowe na okaziciela, sprzedawane i odkupywane przez MF w drodze przetargów organizowanych przez NBP. Termin spłaty bonów skarbowych wynosi od 1 do 52 tygodni. 181. Obligacje skarbowe: – to papiery wartościowe oferowane do sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowane w postaci odsetek lub dyskonta i wykupywane po upływie określonego terminu, który nie może być- krótszy niż 1 rok. mogą być- emitowane przez Skarb Państwa lub ST. 182. Bony komunalne: – krótkoterminowe papiery dłużne emitowane przez JST, o okresie zapadalności nie przekraczającym 1 roku. 183. Obligacje komunalne: – papiery wartościowe emitowane przez JST, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Są emitowane na cele związane z rozwojem gospodarczym (budowa dróg, oczyszczalni ścieków itp.). 184. NBP: – to centralny bank państwa, – przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej, – odpowiada za wartość- pieniądza polskiego, – sprawuje nadzór nad działalnością banków komercyjnych poprzez Komisję Nadzoru Bankowego, której przewodniczy prezes NBP, – jego organami są: Prezes (wybierany przez Sejm na wniosek Prezydenta na okres 6 lat), RPP (przewodniczący – Prezes NBP, członkowie powoływanie na okres 6 lat w równej liczbie przez Prezydenta, Sejm i Senat), Zarząd NBP. – pełni 3 podstawowe funkcje: banku emisyjnego, centralnego banku państwa, banku banków, – drukiem banknotów zajmuje się Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych, a wytwarzaniem monet – Mennica Państwowa. 185. Minister Finansów: – naczelny organ wykonawczy z zakresu administracji finansowej, – inicjuje politykę finansową państwa i koordynuje publiczną działalność- finansową, a w szczególności: opracowuje bilans finansowy państwa i bilans płatniczy oraz budżet państwa, kontrola skarbowa, przygotowuje założenia polityki pieniężnej, ustala zasady i warunki emisji papierów wartościowych, udzielania kredytów, ustala kursy walutowe zasady realizacji polityki dewizowej i celnej, – aparatem wykonawczym MF są: Ministerstwo Finansów oraz urzędy i izby skarbowe. Skarbnik: – jest częścią organu wykonawczego JST, – jest powoływany i odwoływany na wniosek przewodniczącego zarządu przez radę (sejmik), – uczestniczy w pracach zarządu bez prawa głosu, – do jego obowiązków należy: właściwe zorganizowanie sporządzania, przyjmowania, obiegu, gromadzenia i kontroli dokumentów, bieżące prowadzenie księgowości. Absolutorium to: – forma akceptacji pracy RM polegająca na wyrażeniu jej wotum zaufania przez Sejm. Dyscyplina budżetowa to: – obowiązek przestrzegania zasad legalności i gospodarności określonych przez prawo w toku publicznej gospodarki finansowej, w szczególności działalności budżetowej. Kary za naruszenie dyscypliny budżetowej to: – upomnienie, – nagana, – kara pieniężna, – zakaz pełnienia funkcji publicznych związanych z dysponowaniem środkami publicznymi. 151. KKW (Czerwiński): – to dokument roboczy zawierający otwarte lub zamknięte pytania zadawane przez audytora KJ i pracownikom jednostki dotyczące systemu kontroli wewnętrznej. 152. Kwestionariusz samooceny (Czerwiński): – jest wypełniany samodzielnie przez KJA, pytania w nim zawarte dotyczą ryzyk jakie są związane z działalnością JA. 153. Lista kontrolna (Czerwiński): – pomaga w ujednoliceniu uzyskanych informacji, – zapewnia standardowe podejście do przeprowadzanego badania, – zapobiega pominięciu w badaniu istotnych kontroli lub przewidywalnych faktów, – zapewnia transfer wiedzy między audytorami. 154. Ścieżka audytu (Czerwiński): – to dokument zawierający przejrzysty opis przepływów finansowych, ich dokumentację i kontrole. Umożliwia śledzenie kolejnych faz rejestrowania pojedynczej transakcji. 155. Ryzyko utracenia korzyści (Czerwiński): – ryzyko utracenia szansy na uzyskanie lepszych produktów, usług lub oszczędności. 156. Istotność157. (Czerwiński): – to iloczyn prawdopodobieństwa wystąpienia danego zdarzenia oraz jego wpływu na organizację (potencjalnej straty). 158. Macierz ryzyka: – wykorzystywana na etapie planowania i programowania zadania audytowego. Ryzyka ujęte w sprawozdaniu nie muszą się pokrywać- z tymi, które opisujemy w sprawozdaniu, jeżeli nie zostaną udowodnione. 159. Mapa ryzyka (Czerwiński): – to zestawione, w formie tabeli, ryzyka, jakie audyt wewnętrzny zidentyfikował w trakcie wykonywania zadania audytowego. Jest sporządzana w celu uświadomienia adresatom raportu jakie mogą być- konsekwencje, jeśli rekomendacje audytu nie zostaną zrealizowane. Wykorzystywana jest w sprawozdaniu. 160. Metoda ścieżki krytycznej (Czerwiński): – umożliwia optymalne zarządzanie harmonogramem poprzez kierowanie zasobów do tych etapów, które leżą na ścieżce krytycznej i decydują o terminowym zakończeniu projektu. 161. Diagram Ishikawy (Czerwiński): – ułatwia analizę przyczyn powstania problemu i określenia relacji między nimi. 162. Wykres Gantt’a (Czerwiński): – umożliwia zaprezentowanie w formie graficznej zaplanowanego czasu trwania poszczególnych czynności i monitorowanie harmonogramu. 163. Drzewo ryzyka (Czerwiński): – to graficzna prezentacja zdarzeń składających się na projekt, umożliwia identyfikację, analizę, zarządzanie i monitorowanie ryzyka realizacji projektu. 164. Nadzór właścicielski (Czerwiński): – sposób w jaki organizacje są kierowane i kontrolowane. Za nadzór odpowiedzialna jest Rada Nadzorcza. 165. Poziom ufności (Czerwiński): – wyrażone w procentach zaufanie audytora do zgodności wyniku próbkowania z rzeczywistym poziomem błędu w całej populacji. Poziom ufności nie jest liczony, tylko przyjmowany. 166. Precyzja (Czerwiński): – przedział, w którym wynik próbkowania będzie się zawierał z prawdopodobieństwem określonym poprzez poziom ufności. Precyzja nie jest liczona, tylko przyjmowana. 167. Maksymalny dopuszczalny poziom błędu (Czerwiński): – maksymalny błąd w danej populacji, który audytor gotów jest zaakceptować- i móc przy tym stwierdzić- , że cel audytu został zrealizowany. 168. Ryzyko alfa i beta to (Czerwiński): – alfa – ryzyko nie uznania prawidłowego wyniku, – beta – ryzyko uznania nieprawidłowego wyniku. 169. Kontrola detekcyjna (Czerwiński): – jest stosowana po zakończeniu procesu, dotyczy zdarzeń, które już zaszły. Polega na wykrywaniu zdarzeń, które odbiegają od przyjętych kryteriów. Stosujemy ją, gdy możemy zaakceptować- stratę. Ma cechy kontroli prewencyjnej. Przykłady: inwentaryzacja, przeliczenie gotówki w kasie. 170. Kontrola prewencyjna (Czerwiński): – jej celem jest zapobieganie niepożądanym rezultatom. Przykłady: podział obowiązków, autoryzacja. 171. Kontrola korekcyjna (Czerwiński): – jej celem jest korekta parametrów systemu, która zapobiegnie dalszemu powstawaniu wykrytych błędów. Przykład: kara dyscyplinarna. 172. Kontrola kierownicza (zarządcza) (Czerwiński): – jej celem jest zapewnienie, że zostaną osiągnięte założone cele. Przykłady: organizowanie szkoleń, przeglądy. 173. Państwowym funduszem celowym jest: – Narodowy Fundusz ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, – Fundusz Rozwoju Przemysłu, – NFI, – Fundusz jednostek Badawczo-Rozwojowych. 174. Funduszem przedakcesyjnym jest: – PHARE. 175. Wg Konstytucji dochodami JST są: – dochody własne, subwencja ogólna, dotacje celowe. 176. Wrażliwość177. dotyczy: – 178. Testy zgodności służą do: – 179. Kiedy metody analityczne są najbardziej skuteczne: – 180. Kiedy RM nie może uznać181. projektu ustawy za pilny: –
. 55 259 9 219 155 333 409 307

raport z audytu wewnętrznego przykład